martedì 18 maggio 2010

Poezi nga poeti bashkëkohor amerikan BILLY COLLINS


HARRESA

Emri i autorit është i pari që vdes,
pasuar me bindje të plotë nga titulli, fabula,
zgjidhja tronditëse, krejt romani
i cili mjerisht shndërrohet në diçka që kurrë nuk e ke lexuar,
kurrë nuk ke dëgjuar për të,
sikur, një nga një, kujtesat të cilave iu bëheshe strehë
vendosën të tërhiqen në hemisferën jugore të trurit,
në një fshat të vogël peshkatarësh ku nuk ka telefona.

Kohë të shkuara ti ia dhe puthjen e lamtumirës emrave të nëntë Muzave
dhe pe ekuacionin me dy të panjohura të përgatisë valixhet,
e madje dhe tani teksa ngul në mend rregullin e planeteve,
diçka tjetër po të shket nga truri, ndoshta një lule e simbolit kombëtar,
adresa e një daje, kryeqyteti i Paraguajit.

Ciladogjë që po rropatesh ta kujtosh
Nuk e ka më vendin në majën e gjuhës tënde,
madje as përvidhet në ndonjë skutë të errët të shpretkës sate.

Ajo ka thyer qafën teposhtë një lumi të zi mitologjik
emri i të cilit fillon me një L aq sa ti mund ta mbash në hatër,
rehat në rrugën tënde të harrimit ku do t'iu bashkohesh atyre
që kanë harruar madje si të notojnë dhe si ta ngasin biçikletën.

S'habit kënd që ti zgjohesh në mes të natës
për të kërkuar datën e një beteje të famshme në një libër për luftën.
S'habit kënd që hëna në dritaren tënde të duket sikur ka dalë
nga një poemë dashurie të cilën ti dikur e dije përmendsh.

HYRJE NË POEZI

Iu kërkoj atyre ta marrin një poezi
dhe t'ia tregojnë dritës
si një diapozitiv me ngjyra
ose t'ia shtypin në vesh një mizë.

Iu them futeni një mi në një poemë
dhe shihni përpjekjet të dalë që andej,
ose shetitni brenda dhomës së poemës
dhe ndieni muret të fshikullohen në dritë.

Iu them atyre të skijojnë në ujë
përgjatë sipërfaqes së një poeme
duke valvitur emrin e autorit në brigje.

Por gjithë çfarë duan të bëjnë
është të lidhin poemën në një karrike me litar,
ta torturojnë dhe ta detyrojnë të hapë barkun.

Ata fillojnë ta godasin me një zorrë llastiku
për ta zbuluar kuptimin e saj të vërtetë.

LITANI

Ti je buka dhe thika,
je kupa e kristaltë dhe vera...

—Jacques Crickillon

Ti je buka dhe thika,
je kupa e kristaltë dhe vera.

Ti je vesa në barin e mëngjesit
dhe rrota përvëluese e diellit.

Ti je përparësja e bardhë e furrtarit,
dhe zogjtë shtegtarë trishtueshëm në fluturim.

Megjithatë nuk je era në pemëtore,
frutat në arkë,
apo kështjella prej letre.

Dhe natyrisht nuk je ajri me kundërmim pishe.
Kurrsesi nuk mund të jesh ajri me kundërmim pishe.

Ka të ngjarë të jesh peshku nën urë,
ndoshta edhe pëllumbi në kokën e gjeneralit,
por nuk ia bën kurrkund ngat
të jesh ara me lulegruri në terr.

Dhe një kqyrje e shpejtë në pasqyrë do tregojë
se ti nuk je as këpucët në qoshe
as lundra që fle në hangarin e saj.

Unë dëshiroj ta dish ti mirë,
thënë në mënyrën më figurative të botës,
se unë jam tingulli i shiut në çati.

Ndodh githashtu të jem ylli që shkrepëtin,
gazeta e mbrëmjes e përplasur në rrugicë
dhe shporta e gështenjave në tavolinën e guzhinës.

Unë jam gjithashtu hëna në drurë
dhe kupa e çajit e gruas qorre.

Por merak mos ki, unë nuk jam bukka dhe thika.
Ti je prapë buka dhe thika.

Ti do të jesh gjithmonë buka dhe thika,
pa përmendur kupën e kristaltë dhe - njëfarësoj - verën.


NGANJËHERË


Nganjëherë i ul njerëzit në vendet e tyre në tryezë,
ua lidh këmbët tek gjunjtë,
nëse ata e pëlqejnë këtë profil,
dhe i mbaj në karrike të vogla druri.

Gjithë pasditen ata janë sy më sy,
burri me kostum kafé,
gruaja në veshje blu,
krejt të shtangur, krejt të mirësjellshëm.

Por herë të tjera, unë jam ai
që është marrë hopa në krahë,
pastaj zbritur në dhomën e ngrënies të një shtëpie kukullash
për të ndenjur me të tjerët rrotull tryezës.

Mrekulli e vërtetë,
po si do ta pëlqeje ti
kur kurrë nuk e di nga një ditë tek tjetra
nëse do ta përballosh dot
të qëndruarit pezull si një zot i mirëfilltë,
me shpatullat që i ke në re,
apo ulur rrafsh në mes të tapicerisë,
duke vështruar ngultas me fytyrën tënde të imët plastike?
 
NATA E PARË

Gjëja më e keqe e vdekjes duhet të jetë nata e parë.

—Juan Ramón Jiménez

Përpara se të hapem ty, Himenez,
nuk më pati ndodhur kurrë që dita dhe nata
të pasojnë njëra tjetrën në ringun e vdekjes,
por tani më keni futur në ngasje
nëse do të jetë gjithashtu një diell dhe një hënë
dhe të vdekur të mbledhur t'i shikojnë tek lindin e perëndojnë
pastaj të bëjnë gati, çdo shpirt vetëm filli,
diçka të ngjashme si shtratin.

Apo nata e parë do të jetë e vetmja natë,
një terr për të cilin ne nuk kemi emër tjetër?

Sa i dobët fjalori ynë në fytyrë të vdekjes,
Sa e pamundur ta shash atë.

Atje është caku tek ndalet gjuha,
kuajt që kalëruam gjithë jetën tonë
duke u ngritur kas në zgrip të një karme marramendëse.

Fjala e cila ishte në fillim
dhe fjala që ishte bërë tul -
ato dhe të gjitha fjalët e tjera do të mejnë.

Edhe tani, duke ju lexuar këtë portik të gardhuar,
si mund t'jua përshkruaj një diell që ndrit pas vdekjes?

Por mjafton të ma kallë tmerrin
vëmendja e shtuar ndaj ditës hënore të botës,
ndaj vezullimit të diellit në ujë
apo të copëtuar në një korije,
dhe të kqyr më avitas këtu në këto gjethe të vogla,
këta gjemba rojtës,
puna e të cilëve është ta mbrojnë trëndafilin.

TË PESHKOSH NË SUSKUEHANA NË KORRIK

Unë nuk kam qenë kurrë për peshkim në Suskuehana
apo në ndonjë lum tjetër për atë punë
ta them krejt ndershmërisht.

As në korrik apo ndonjë muaj tjetër
nuk e kam pasur kënaqësinë - nëse është kënaqësi -
e peshkimi në Suskuehana.

Ka më shumë të ngjarë të jem ndodhur
në një dhomë të qetë si kjo -
një fotografi gruaje në mur,
një çanak tangjerinash në tryezë-
duke u përpjekur të përftoj ndjesinë
e peshkimit në Suskuehana.

Është njëfarë dyshimi
që të tjerët të kenë qenë duke peshkuar
në Suskuehana,
duke lundruar kundër rrjedhës në lundër druri,
duke i shkitur rremat nën ujë
pastaj duke i shfaqur në dritë të diellit.

Por më avitur se kurrë
ndaj peshkimit në Suskuehama isha
një pasdite në një muzeum në Filadelfia
kur baraspeshova një kokrrizë vezë kohe
kundruall një pikture
ku ai lum vërtitej në shtjellë
nën një qiell gafrruar prej reve blu,
drurë të dendur përgjatë ledheve,
dhe një djalosh me shall të kuq
ulur në një lundër të vogël
të gjelbër me fund të sheshtë
duke mbajtur krrytin e hollë të një purteke.

Kjo është diçka që nuk ka të ngjarë
ta bëj ndonjëherë, mbaj mend
t'i thoshja vetes dhe një tjetri pranë meje.

Pastaj i pulita sytë para se
t'i ngulis në skena të tjera amerikane
sane në mullar, uji që zbardhet mbi shkrepa,
madje edhe në një nga lepujt e murrmë
që dukej kaq i armatosur me vigjilencë
sa e përfytyroja të kapërcente fluturim çdo kurthë.

--------

Forgetfulness by Billy Collins

The name of the author is the first to go
followed obediently by the title, the plot,
the heartbreaking conclusion, the entire novel
which suddenly becomes one you have never read,
never even heard of,
as if, one by one, the memories you used to harbor
decided to retire to the southern hemisphere of the brain,
to a little fishing village where there are no phones.

Long ago you kissed the names of the nine Muses goodbye
and watched the quadratic equation pack its bag,
and even now as you memorize the order of the planets,
something else is slipping away, a state flower perhaps,
the address of an uncle, the capital of Paraguay.

Whatever it is you are struggling to remember
it is not poised on the tip of your tongue,
not even lurking in some obscure corner of your spleen.
It has floated away down a dark mythological river
whose name begins with an L as far as you can recall,
well on your own way to oblivion where you will join those
who have even forgotten how to swim and how to ride a bicycle.

No wonder you rise in the middle of the night
to look up the date of a famous battle in a book on war.
No wonder the moon in the window seems to have drifted
out of a love poem that you used to know by heart.

Introduction to Poetry by Billy Collins

I ask them to take a poem
and hold it up to the light
like a color slide
or press an ear against its hive.

I say drop a mouse into a poem
and watch him probe his way out,
or walk inside the poem's room
and feel the walls for a light switch.

I want them to waterski
across the surface of a poem
waving at the author's name on the shore.

But all they want to do
is tie the poem to a chair with rope
and torture a confession out of it.

They begin beating it with a hose
to find out what it really means.

Litany by Billy Collins

You are the bread and the knife,
The crystal goblet and the wine...

—Jacques Crickillon

 

You are the bread and the knife,
the crystal goblet and the wine.

You are the dew on the morning grass
and the burning wheel of the sun.

You are the white apron of the baker,
and the marsh birds suddenly in flight.

However, you are not the wind in the orchard,
the plums on the counter,
or the house of cards.

And you are certainly not the pine-scented air.
There is just no way that you are the pine-scented air.

It is possible that you are the fish under the bridge,
maybe even the pigeon on the general's head,
but you are not even close
to being the field of cornflowers at dusk.

And a quick look in the mirror will show
that you are neither the boots in the corner
nor the boat asleep in its boathouse.

It might interest you to know,
speaking of the plentiful imagery of the world,
that I am the sound of rain on the roof.

I also happen to be the shooting star,
the evening paper blowing down an alley
and the basket of chestnuts on the kitchen table.

I am also the moon in the trees
and the blind woman's tea cup.

But don't worry, I'm not the bread and the knife.
You are still the bread and the knife.

You will always be the bread and the knife,
not to mention the crystal goblet and—somehow—the wine.

Some Days by Billy Collins

Some days I put the people in their places at the table,
bend their legs at the knees,
if they come with that feature,
and fix them into the tiny wooden chairs.

All afternoon they face one another,
the man in the brown suit,
the woman in the blue dress,
perfectly motionless, perfectly behaved.

But other days, I am the one
who is lifted up by the ribs,
then lowered into the dining room of a dollhouse
to sit with the others at the long table.

Very funny,
but how would you like it
if you never knew from one day to the next
if you were going to spend it
striding around like a vivid god,
your shoulders in the clouds,
or sitting down there amidst the wallpaper,
staring straight ahead with your little plastic face?

The First Night by Billy Collins

The worst thing about death must be
the first night.
—Juan Ramón Jiménez

 

Before I opened you, Jiménez,
it never occurred to me that day and night
would continue to circle each other in the ring of death,
but now you have me wondering
if there will also be a sun and a moon
and will the dead gather to watch them rise and set
then repair, each soul alone,
to some ghastly equivalent of a bed.

Or will the first night be the only night,
a darkness for which we have no other name?
How feeble our vocabulary in the face of death,
How impossible to write it down.

This is where language will stop,
the horse we have ridden all our lives
rearing up at the edge of a dizzying cliff.

The word that was in the beginning
and the word that was made flesh—
those and all the other words will cease.

Even now, reading you on this trellised porch,
how can I describe a sun that will shine after death?

But it is enough to frighten me
into paying more attention to the world’s day-moon,
to sunlight bright on water
or fragmented in a grove of trees,
and to look more closely here at these small leaves,
these sentinel thorns,
whose employment it is to guard the rose.


Fishing on the Susquehanna in July


by Billy Collins

I have never been fishing on the Susquehanna
or on any river for that matter
to be perfectly honest.

Not in July or any month
have I had the pleasure--if it is a pleasure--
of fishing on the Susquehanna.

I am more likely to be found
in a quiet room like this one--
a painting of a woman on the wall,
a bowl of tangerines on the table--
trying to manufacture the sensation
of fishing on the Susquehanna.

There is little doubt
that others have been fishing
on the Susquehanna,
rowing upstream in a wooden boat,
sliding the oars under the water
then raising them to drip in the light.

But the nearest I have ever come to
fishing on the Susquehanna
was one afternoon in a museum in Philadelphia
when I balanced a little egg of time
in front of a painting
in which that river curled around a bend
under a blue cloud-ruffled sky,
dense trees along the banks,
and a fellow with a red bandanna
sitting in a small, green
flat-bottom boat
holding the thin whip of a pole.

That is something I am unlikely
ever to do, I remember
saying to myself and the person next to me.

Then I blinked and moved on
to other American scenes
of haystacks, water whitening over rocks,
even one of a brown hare
who seemed so wired with alertness

I imagined him springing right out of the frame.

Billy Collins (Billi Kollins) konsiderohet sot poeti bashkëkohor më i adhuruar në Amerikë. Ai lindi në Qytetin e Nju Jorkut më 1941. Është autori i disa librave poetikë, përfshirë Ballistics (Balistikat, 2008), She Was Just Seventeen (Ajo ishte vetëm shtatëmbëdhjetë vjeçe , 2006), The Trouble with Poetry (Telashi nga poezia, 2005), Nine Horses (Nëntë kuajt, 2002), Sailing Alone Around the Room: New and Selected Poems (Duke u sjellë rrotull nëpër dhomë: poema të reja dhe të zgjedhura, 2001), Picnic, Lightning (Piknik, Vetëtimë, 1998), The Art of Drowning (Arti i mbytjes, 1995, i cili ishte finalist për Lenore Marshall Poetry Prize), Questions About Angles (1991, i cili ishte i zgjedhur nga Edward Hirsh për National Poetry Series), The Apple That Astonished Paris (Molla që la pa mend Parisin, 1988), Video Poems (Poemat video, 1980), dhe Pokferface (Fytyrëpoker, 1977).

Një regjistrim i tridhjetë e tri poemave të tij, lexuar nga Collins, The Best Cigarette (Cigaret më të mira) doli më 1997. Poezia e Collins është përfshirë në antologji, tekste shkollore dhe në një mori revistash, përfshirë Poetry, American Poetry Review, American Scholar, Harper's, Paris Review, dhe The New Yorker.

Vepra e tij është paraqitur në antologjinë Pushcart Prize dhe është zgjedhur disa herë për seritë vjetore të Bes American Poetry. Collins ka botuar Poetry 180: A Turning Back to Poetry (Random House, 2003), një antologji e poemave bashkëkohore për përdorim në shkolla dhe si një botues i ftuar për botimin e vitit 2006 të The Best American Poetry.

Për Collins-in, poeti Stephen Dunn ka thënë: "Ne na duket gjithmonë se ku ndodhemi në poemat e Billy Collins, por jo domosdo se ku ai po shkon. Unë adhuroj të shkoj me të në pikarritjet e tij. Ai nuk na fsheh asgjë ne, siç mendoj se e bëjnë më pak poetë se ai. Ai na lejon ne të kqyrim qartë se çfarë ai vetë ka zbuluar."

Më 2001 Collins u emërua Poet Laureat i SHBA. Ai ka marrë një mori nderimesh dhe çmimesh nga fondacionet e artit dhe nga universitetet amerikane.

Billy Collins jeton në Somers, New York.