venerdì 28 maggio 2010

Dhjete krijuesit me te famshem te armeve


Armet e zjarrit mund te pershkruhen ne menyra te ndryshme. Burim vdekjeje e fatkeqesie, metode vete-mbrojtese, nje e keqe e madhe e krijuar nga njeriu, ose nje lehtesi per te çuar lufterat ne nje nivel tjeter. Sido qe te jete, armet jane tashme pjese e jetes sone dhe vazhdojne te zhvillohen me avancimin e teknologjise. Por, vetem disa krijues armesh do mbeten ne histori si pionieret e krijimit te armeve te zjarrit. James Browning krijoi dhe mori patenten per 128 lloje armesh zjarri dhe aparatura te tjera qe kane lidhje me to. Ai shpiku mitralozin qe punon me gaz, nje permiresim i operacionit te zmbrapjes se Maxim.

Qe prej vitit 1895, gjithe mitralozet jane ndertuar duke perdorur funksionin me gaz te Browning. Ai krjoi modelin 1911 te pistoletes Colt.45, i cili perdoret edhe ne ditet e sotme dhe eshte nje prej pistoletave me te famshme ne bote. Ai ka shpikur mitraloze e automatike dhe shume lloje karikatoresh. Samuel Colt nuk shpiku revolverin. Por, kur ishte djale i ri ai vuri re se thuajse gjithe armet mbusheshin nga gryke dhe shtinin vetem njehere, ndaj çdo njeri qe shtinte e kishte pisk per 20 sekondat e ardhshme, sigurisht nese ia dilte qe ta mbushte armen shpejt. Prandaj, ai vendosi te krijonte “armen e pamundur”, diçka qe do shtinte pa nderprerje pese ose gjashte here, ashtu si pushka me strall e Elisha Collier, por te ishte me e kollajte per t’u mbushur. Rezultati ishte revolveri i 1983, i cili u perdor ne Luften Civile Amerikane. Benjamin Tyler Henry eshte krijuesi i pushkes se pare me brez fishekesh. Pushka e Henry-t shtinte 28 raunde per minute me 16 karikatore rezerve. Ai e mori patenten per kete ne vitin 1860 dhe 900 te tilla iu dhane ushtrise se Unionit ne vitin 1862.

Ushtria e Konfederates nuk u besonte syve kur pa se çfare po ndodhte dhe prandaj doli dhe shprehja, “ajo pushke e mallkuar janki qe ato e mbushin te dielen dhe qellojne me te gjithe javen”. Christian Sharps shte krijuesi i pushkes se suksesshme Hall te vitit 1819. Kjo pushke ishte e para me karikator, por njekohesisht me çark. Sharps plumbat e siguruar ne modelin e tij, i cili bente vetem nje qitje duke perdorur nivelimin e forte dhe shume te sakte. Qitesit me eksperience mund te qellonin kafshe ose kafshe ne nje largesi shume te madhe. Kaloresite e te dyja ushtrive ne Luften Civile Amerikane e perdoren kete pushke duke pasur sukses te madh dhe Sharps vazhdoi ta permiresonte ate.

John Taliaferro Thompson vuri re ne betejat e Luftes I Boterore se kembesoria kishte nevoje per nje “fshese llogoresh”, nje arme qe mund te fshinte nga faqja e dheut gjithe armiqte perballe ushtarit, ne te njejten menyre automatiku me doreze, por me me shume fuqi zjarri. Ai perdori folene e fishekut te John Blish, e cila mundesonte metale te ndryshme te pjeseve te levizshme te armes te mblidheshin bashke nen presionin intensiv gjate zjarrit, pa u perplasur me force. Ne vitin 1919 ai krijoi automatikun Thompson.

John Moses Broening

Broening krijoi dhe mori patenten per 128 lloje armesh zjarri dhe aparatura te tjera qe kane lidhje me to. Ai shpiku mitralozin qe punon me gaz, nje permiresim i operacionit te zmbrapjes se Maxim. Qe prej vitit 1895, gjithe mitralozet jane ndertuar duke perdorur funksionin me gaz te Broening. Ai krjoi modelin 1911 te pistoletes Colt.45, i cili perdoret edhe ne ditet e sotme dhe eshte nje prej pistoletave me te famshme ne bote. Ai ka shpikur mitraloze e automatike dhe shume lloje karikatoresh.

Samuel Colt

Samuel Colt nuk shpiku revolverin. Por, kur ishte djale i ri ai vuri re se thuajse gjithe armet mbusheshin nga gryke dhe shtinin vetem njehere, ndaj çdo njeri qe shtinte e kishte pisk per 20 sekondat e ardhshme, sigurisht nese ia dilte qe ta mbushte armen shpejt. Prandaj, ai vendosi te krijonte “armen e pamundur”, diçka qe do shtinte pa nderprerje pese ose gjashte here, ashtu si pushka me strall e Elisha Collier, por te ishte me e kollajte per t’u mbushur. Rezultati ishte revolveri i 1983, i cili u perdor ne Luften Civile Amerikane.

Benjamin Tyler Henry

Benjamin Tyler Henry eshte krijuesi i pushkes se pare me brez fishekesh. Pushka e Henry-t shtinte 28 raunde per minute me 16 karikatore rezerve. Ai e mori patenten per kete ne vitin 1860 dhe 900 te tilla iu dhane ushtrise se Unionit ne vitin 1862. Ushtria e Konfederates nuk u besonte syve kur pa se çfare po ndodhte dhe prandaj doli dhe shprehja, “ajo pushke e mallkuar janki qe ato e mbushin te dielen dhe qellojne me te gjithe javen”.

Christian Sharps

Christian Sharps shte krijuesi i pushkes se suksesshme Hall te vitit 1819. Kjo pushke ishte e para me karikator, por njekohesisht me çark. Sharps plumbat e siguruar ne modelin e tij, i cili bente vetem nje qitje duke perdorur nivelimin e forte dhe shume te sakte. Qitesit me eksperience mund te qellonin kafshe ose kafshe ne nje largesi shume te madhe. Kaloresite e te dyja ushtrive ne Luften Civile Amerikane e perdoren kete pushke duke pasur sukses te madh dhe Sharps vazhdoi ta permiresonte ate.

John Taliaferro Thompson

John Taliaferro Thompson vuri re ne betejat e Luftes I Boterore se kembesoria kishte nevoje per nje “fshese llogoresh”, nje arme qe mund te fshinte nga faqja e dheut gjithe armiqte perballe ushtarit, ne te njejten menyre automatiku me doreze, por me me shume fuqi zjarri. Ai perdori folene e fishekut te John Blish, e cila mundesonte metale te ndryshme te pjeseve te levizshme te armes te mblidheshin bashke nen presionin intensiv gjate zjarrit, pa u perplasur me force. Ne vitin 1919 ai krijoi automatikun Thompson.

Ser Hiram Maxim

Ser Hiram Maxim eshte krijuesi i pare i automatikut te vertete ne vitin 1884. Automatiku Maxim ishte arma primare e gjithe armeve te medha ne Luften I Boterore dhe ka shkaktuar me shume vdekje ne beteje se çdo arme zjarri ne histori. Versionet ruse dhe gjermane ishin imitime thuajse te sakta, me ndryshime te vogla kozmetike. Ky automatik shtinte 600 xhiro ne minute, duke perdorur zmbrapsjen pas çdo raundi per te hapur folene e fishekut e kaluar ate plot. Prandaj, ky automatik ishte arma e pare moderne e luftes.

Paul dhe eilhelm Mauser

Sot, foleja e fishekut Mauser eshte me e perhapura ne armet e zjarrit. U adoptua per perdorim nga ushtria amerikane ne vitin 1903 dhe u be kthye ne perdorim standard deri ne kohen e M1 Garand. Ka tre lloje fole plumbash, Mauser, Lee-Enfield dhe Mosin-Nagant. Mauser ka nje avantazh domethenes ndaj dy te tjerave: Nje te dale te trete mbyllese tek pjesa e pasme e folese se fishekut. Dy te tjerat kane vetem dy ane mbyllese dhe nuk ia dalin dot me presionin e fishekeve dhe jane te pershtatshme me shume per gjah se sa per lufte.

David MarshallW

David Marshall Williams u arrestua ne vitin 1921 sepse shiste pije alkolike kontrabande, kur plaçkitja ne distilerine e tij perfundoi me vdekjen e nje oficeri. Williams u denua me 20 deri ne 30 vjet, por u fal pas 8 vjetesh sepse ne dyqanin e armeve te burgut, ai krijoi dy principe brilante per armet e zjarrit te ushtrise. Ajo qe ishte me e rendesishme, ai krijoi pistonin me gjuajtje te shkurter per perdorim ne armet qe vepronin me gaz. Krijimi i tij nuk eshte ndryshuar qe ne vitin 1940, kur ai e perfeksionoi ate dhe ishte modeli i pare i perdorur i M1 Carbine.

John Cantius Garand

John Cantius Garand eshte krijues i M1 Garand, te cilin ushtria amerikane e perdori me efekt te madh ne Luften II Boterore, Kore dhe Vietnam. Gjenerali George Patton e quajti ate, “instrumenti me i madh i betejes i krijuar ndonjehere”. Ishte pushka e pare e suksesshme gjysme-automatike qe ishte krijuar per ushtrine e nje vendi. Ushtaret qe hynin ne beteje kishin besim tek vetja sepse ata kishin fuqi zjarri prej 8 raundesh dhe mund e dinin se mund te shtinin aq shpejt sa mund te terhiqnin kembezen. Nuk kerkohej asnje levizje per te vepruar me armen dhe kjo arme ishte shume e lehte.

Dr. Richard Jordan Gatling

Dr. Richard Jordan Gatling eshte krijuesi i mitralozit te pare te suksesshem. Ishte ne fakt nje revolver gjigand me gjashte tyta qe manovroheshin nga nje doreze levizese. Qindra gjerdane fishekesh qendronin larg tij dhe graviteti sherbente per çuar municionin ne fole, duke i dhene mundesine dikujt qe s’dinte asgje per armet qe te mund te fshinte nje tufe njerezish perpara duke qelluar me 200 raunde per minute. Ushtareve te Luftes I Boterore mitralozi u dukej si nje krijim qe vinte nga e ardhmja e larget.